Αν μπορούσα να περιγράψω σε μία φράση τι συμβαίνει στον κόσμο από την έλευση του ιού, εξαιρώντας το ιατρικό και επιδημιολογικό σκέλος, θα έλεγα ότι αυτή τη στιγμή συντελείται ένας βίαιος τεχνολογικός μετασχηματισμός.
Ο ιός δρα ως καταλύτης και επιταχύνει την εξέλιξη των πραγμάτων, δηλαδή φέρνει πιο κοντά το μέλλον.
Η μετάβαση από τη βιομηχανική εποχή σε αυτή των νέων μορφών επικοινωνίας και των νέων τεχνολογιών δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς απώλειες, ούτε όμως θα μπορούσε να αποφευχθεί. Αυτό που έχει απωλέσει η ανθρωπότητα είναι την πολυτέλεια του χρόνου προσαρμογής, δηλαδή την αργή μετάβαση με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και την αντίστοιχη προσαρμογή των γενεών με όρους διαγενεακής δικαιοσύνης.
Πλέον δεν χωρούν αναχρονισμοί στο πολιτικό πεδίο. ‘’Ή θα προσαρμοστούμε ή θα πεθάνουμε’’ όπως λέει μία γνωστή ρήση -εγώ θα έλεγα ότι θα προσαρμοστούμε και δεν θα πεθάνουμε. Αυτό όμως απαιτεί δύσκολες εμπροσθοβαρείς αποφάσεις στα διλήμματα που έρχονται, δίκτυα επιμόρφωσης και στήριξης των βιομηχανικά σκεπτόμενων πολιτών και των αδυνάμων, μερική αποσύνδεση από τη γεωγραφία και δημιουργία ηλεκτρονικών θεσμικών δομών, σε οργανισμούς, επιχειρήσεις, συλλόγους, κόμματα, πανεπιστήμια, σχολεία. Θα βρεθούμε πλέον σε ‘κοινούς τόπους’, με οργανωμένο και θεσμικό τρόπο, άνθρωποι από διαφορετικούς τόπους.
Το πιθανό είναι να μην τα καταφέρουμε όλοι· αυτό συνέβη στην αγροτική επανάσταση, το ίδιο και στη βιομηχανική επανάσταση· όμως ως αφετηρία θα πρέπει να έχουμε την αρχή να μη μείνει κανένας πίσω.
Σε αυτή την κρίση που βιώνουμε δεν θα καταρρεύσουν μόνο οι οικονομίες αλλά ο κόσμος όπως τον γνωρίζαμε μέχρι χθες. Οι κοινωνίες θα μετασχηματιστούν και η νέα φτώχεια σε συνδυασμό με την εργασιακή ανασφάλεια θα μας φτάσει να ξεπεράσουμε πεπερασμένα όρια και να αναμετρηθούμε με τις αξίες μας, τις ανθρώπινες αξίες. Πολλά θα χτιστούν από την αρχή. Ζητούμενο πλέον για την πολιτική, η οποία πρέπει να γίνει πυξίδα και ατμομηχανή ταυτόχρονα, είναι να μην αντιδράσει στην αλλαγή αλλά να οδηγήσει στην αλλαγή.
Η δημοκρατία, τα ατομικά/συλλογικά δικαιώματα, η ιδιωτικότητα, θα τεθούν σε αμφισβήτηση και βρεθούν αντιμέτωπες με τον αυταρχισμό και την αποτελεσματικότητα που αυτός μπορεί να έχει.
Ξεκινώντας και εν μέσω κρίσης, το πρώτο που πρέπει να φροντίσουμε είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Απαιτούνται υπερβάσεις αλλά και προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Ήδη στον Καναδά δημιουργούνται ψηφιακά δίκτυα αλληλεγγύης σε 2 μορφές και αφορούν τους περιθωριοποιημένους, αλλά και τους υπερήλικες που χρειάζονται φροντίδα, τους άστεγους που χρειάζονται τροφή, τους πολίτες που χρειάζονται ψυχολογική στήριξη. Διαβάζω σε δημοσίευμα της WP ότι ήδη έχουν δημιουργηθεί περισσότερες από 35 ομάδες Facebook και έχουν σε 72 ώρες για να εξυπηρετήσουν κοινότητες σε μέρη όπως η Οττάβα, το Χάλιφαξ και η κομητεία της Αννάπολης στη Νέα Σκοτία, με περισσότερα από 30.000 μέλη μεταξύ τους. Η κινηματική αυτή μορφή βαπτίζεται “caremongering” και οι συμμετέχοντες -carmongers. Νέες λέξεις για νέα αιτήματα, όπως η generation C, όπως ήδη ονομάζεται ήδη, σύμφωνα με το The Atlantic η γενιά που θα γεννηθεί μετά τη σημερινή κρίση.
Τα δίκτυα για τους κοινωνικά και οικονομικά αδύναμους είναι το πρώτο μας μέλημα και η θεσμοθέτησή τους σε δεύτερο χρόνο συνιστά το βήμα προς τα εμπρός της πολιτικής.
Η αντιμετώπιση της σημερινής απειλής θα πρέπει να συνδυαστεί με την προετοιμασία για την αντιμετώπιση κάθε νέας απειλής. Σε αυτή τη μορφή ασύμμετρης απειλής έχουμε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα καθότι δεν είναι άλλος ένας πόλεμος, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε έως τώρα.
Εκεί, αντιμέτωποι ήταν οι άνθρωποι και το τέλος του πολέμου ήταν η απαρχή του, με το μίσος να καθοδηγεί για πολλές γενιές τους λαούς απέναντι στους εχθρούς #endless.
Εδώ, ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι από τη μία όχθη, την ίδια όχθη. Και αυτό είναι το μεγάλο μας πλεονέκτημα, η δυνατότητα συνεργασίας όλων ή των περισσοτέρων με κοινό σκοπό την εξάλειψη του κινδύνου. Ας ελπίσουμε να δούμε με καθαρό βλέμμα και να μην επιλέξουμε τον κατακερματισμό που θα μας καταστήσει αδύναμους έναντι του ‘εχθρού’. Μία δεύτερη και καθοριστική ειδοποιός διαφορά είναι πως όταν αυτό τελειώσει, δεν θα έχει μείνει εχθρός, παρά μονάχα αλληλεγγύη. Αυτή που νιώθεις σήμερα όταν έχεις την ανάγκη να μιλήσεις στον άγνωστο που περνά δίπλα σου, διότι είναι άνθρωπος και ως άνθρωπος είναι φυσικός σύμμαχος έναντι του ιού.
Η συνεργασία σήμερα θα σήμαινε μετακίνηση έμψυχου υγειονομικού δυναμικού από χώρα σε χώρα με βάση την εστία του προβλήματος, υπερεθνικές δομές με κοντέινερ ΜΕΘ που θα υποστήριζαν την υπερχείλιση του κατά περίπτωση συστήματος υγείας, ακόμη περισσότερο συντονισμένες προσπάθειες στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα για την παρασκευή φαρμάκων, δίκαιη διανομή κάθε λογής υλικού με βάση τις ανάγκες. Διότι ο ιός δεν γνωρίζει σύνορα· και αν δεν πάει καλά η Ιταλία ή η Γαλλία, οι συνέπειες θα φτάσουν και στην Ελλάδα, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ.
Και η συνεργασία που αναφέρω ως λέξη-κλειδί είναι η απάντηση σε όσους ονειρεύονται να σηκώσουν ξανά τείχη μεταξύ των εθνών, των λαών, των ανθρώπων. Δεν είναι μονάχα η κατά περίπτωση αντιμετώπιση -είναι πολιτικό το διακύβευμα. Και για τούτο απαιτούνται πρωτοβουλίες που θα αυξήσουν την κινητικότητα μεταξύ των λαών, των φοβισμένων ανθρώπων, πρωτοβουλίες που θα δημιουργήσουν αιτήματα (θα επανέλθω εδώ). Διότι, για παράδειγμα, η πολιτειακή ένωση της Ε.Ε. μπορεί να φαίνεται ότι απομακρύνεται με τη σημερινή σύνοδο κορυφής -όμως, όσες οι πιθανότητες απομάκρυνσης, άλλες τόσες και οι πιθανότητες θεσμικής εμβάθυνσης της ένωσης. Στο χέρι μας είναι.
Μπορεί οι σημερινές καταστάσεις να είναι πρωτόγνωρες όμως οι αξίες είναι διαχρονικές και οι μάχες επαναλαμβανόμενες. Η πολιτική σύγκρουση που έρχεται έχει καθαρά διακυβεύματα πλέον. Έναντι του ατόμου, της εθνικής επιβίωσης, του συμμαχικών συμφερόντων, των αυταρχικών αντιλήψεων, έχουμε να προτάξουμε το συλλογικό καλό, την αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα, την ελευθερία, τη δημοκρατία.
Η επιστροφή της πολιτικής είναι πλέον δεδομένη. Οι προκλήσεις είναι μπροστά μας. Εδώ θα είμαστε.
