Το πρώτο δίλημμα μίας κυβέρνησης ήταν αν θα επιλέξει τη στρατηγική των περιοριστικών μέτρων ή αυτή της ανοσίας της αγέλης (herd immunity). Ξεκινώντας από τη δεύτερη επιλογή, είναι σχεδόν μη επιλογή, διότι υπάρχουν δύο σημαντικές παράμετροι που παραμένουν αστάθμητες:
1) Δεν γνωρίζουμε αν η μεταδοτικότητα θα είναι εποχική.
2) Δεν γνωρίζουμε αν αυτός που νοσεί αποκτά μακροχρόνια ανοσία (οι υπόλοιποι κορονοϊοί short-lived).
1) Δεν γνωρίζουμε αν η μεταδοτικότητα θα είναι εποχική.
2) Δεν γνωρίζουμε αν αυτός που νοσεί αποκτά μακροχρόνια ανοσία (οι υπόλοιποι κορονοϊοί short-lived).
Οι ανθρώπινες απώλειες δεν μπορεί να έχουν τη μορφή θυσίας στην επιλογή της ανοσίας της αγέλης, ακόμη και αν ένα οικονομικό κραχ το οποίο θα προκαλούσε μία επιμηκυμένη υγειονομική κρίση, θα στοίχιζε περισσότερες ζωές συνολικά. Αυτό είναι ένα ακραίο σενάριο με πολλές άγνωστες παραμέτρους και απομακρυσμένο από κάθε ανθρώπινο κώδικα αξιών. Άλλωστε, ακόμη και ο βρετανός θιασώτης αυτής της θεωρίας, κος Τζόνσον, αλλάζει πλέον στρατηγική.
Ορθώς, λοιπόν, η Ελλάδα επιλέγει τον περιορισμό, καθώς συνιστά μονόδρομο με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα. Ποιες όμως είναι οι προϋποθέσεις για να αποδώσει αυτή η στρατηγική;
Η πρώτη προϋπόθεση είναι ο χρόνος λήψης των μέτρων. Η Ελλάδα ορθώς και εγκαίρως παίρνει συνεχώς αυξανόμενα μέτρα και αυτή είναι η πρώτη κρίσιμη θετική παράμετρος. Το αρνητικό παράδειγμα της γειτονικής Ιταλίας βοήθησε σε αυτή την κατεύθυνση.
Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η συμμετοχή του κόσμου αναλαμβάνοντας την απαραίτητη κοινωνική ευθύνη. Δεν αρκεί μονάχα η κυβερνητική επικοινωνία η οποία γίνεται με επάρκεια και δίνει τον τόνο· θα πρέπει να συμβάλλουν και οι υπεύθυνοι πολίτες, ως μικροί ηγέτες, στην εργασία τους, στα social media, στο σπίτι τους, υποστηρίζοντας και πείθοντας τους γύρω τους για την ανάγκη πιστής εφαρμογής των μέτρων.
Η τρίτη προϋπόθεση είναι η καταγραφή, συλλογή και αξιοποίηση όλων των δεδομένων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), δεν αρκούν τα περιοριστικά μέτρα. Απαιτείται μία ολιστική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει τη χρήση πολλών τεστ ούτως ώστε να ιχνηλατείται και να απομονώνεται ο ιός στις ανθρώπινες αλυσίδες. Δεν νοείται να επιλέγουμε τον περιορισμό και να μην έχουμε γνώση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων όσο πιο κοντά στον αριθμό των πραγματικών κρουσμάτων. Πέραν τούτου, τα δεδομένα είναι εξαιρετικά χρήσιμα για την επιδημική καμπύλη, την πρόβλεψη,την προετοιμασία, τη σύγκριση με άλλες χώρες.
Το δεύτερο δίλημμα αφορά στην αντιμετώπιση των πιθανών κρουσμάτων εντός των δομών του Ε.Σ.Υ. ή δημιουργία δομών εκτός Ε.Σ.Υ..
Σε περίπτωση αιφνιδιασμού, είναι προφανές ότι η πρώτη επιλογή είναι η μόνη επιλογή· εκτός αν είσαι η Κίνα και έχεις τη δυνατότητα να χτίζεις νοσοκομεία σε 10 ημέρες. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να υπολογίσεις τα θετικά και τα αρνητικά της επιλογής. Η διαχείριση εντός σημαίνει ένα εξαιρετικά καλά οργανωμένο και στελεχωμένο σύστημα υγείας, με ισχυρή πρωτοβάθμια περίθαλψη και καλή προετοιμασία σε ειδικές συνθήκες όπως αυτή (στη Ν. Κορέα για παράδειγμα είχαν κάνει άσκηση για απειλή από ιό λίγο πριν την πραγματική κρίση).
Στη περίπτωση της Ελλάδας, όλοι γνωρίζουμε ότι το Ε.Σ.Υ. Δεν είναι στα καλύτερά του. Υποστελεχωμένο, γηρασμένο (καθώς δεν έγιναν σταδιακά αλλά κατά κύματα οι προσλήψεις και την τελευταία δεκαετία της κρίσης είχαμε ελάχιστη αναπλήρωση), κακοπληρωμένο και με έναν πελατειακό τρόπο λειτουργίας που δυστυχώς μας έχει γίνει συνήθεια (θυμίζω ότι ακόμη και οι τελευταίες προσλήψεις διοικητών έγιναν με κομματικά κριτήρια). Επίσης, η γεωγραφία της χώρας με τα πολλά νησιά είναι ακόμη ένας επιβαρυντικός παράγοντας. Ζώντας εκ των έσω το Ε.Σ.Υ., είναι πολλές οι περιπτώσεις στις οποίες κάποιοι ήρωες ιατροί κρατούν ολόκληρες κλινικές σε λειτουργία διότι απλώς αγαπούν αυτό που κάνουν. Όμως, το .Ε.Σ.Υ. δεν παύει να είναι μάχιμο, είναι αυτό που θα κρατήσει τη χώρα όρθια. Και θα πρέπει να διαφυλάξουμε το προσωπικό υγείας από τον ιό, διότι ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος να κρασσάρει το σύστημα.
Τούτο σημαίνει ότι, στο ευτύχημα της πολυτέλειας του χρόνου που είχαμε καθώς είμαστε από τις τελευταίες χώρες με κρούσματα στην Ε.Ε., θα έπρεπε να σχεδιάσουμε μία στρατηγική εκτός των νοσοκομείων· με μικρές ομάδες Ιατρών-Νοσηλευτών σε πρωτοβάθμιο επίπεδο που θα δημιουργούν μία πρώτη ζώνη ασφάλειας επισκεπτόμενοι τα σπίτια για εξετάσεις, τεστ στα σπίτια (ξεκίνησε η Δανία -μπορούμε και εμείς), νοσοκομεία αποκλειστικά για τον κορονοϊό -ακόμη και πλωτά, κέντρα αναφοράς ειδικά στελεχωμένα σε κάθε νομό εκτός των επειγόντων και των κτιρίων των νοσοκομείων όπου θα γίνεται η διαλογή και η οργανωμένη μετακίνηση των ασθενών. Η επιλογή των νοσοκομείων συνολικά, πλην των ΜΕΘ αναφοράς, θα έπρεπε να γίνει στο στάδιο που θα υπάρξει υψηλή διασπορά στην κοινότητα. Το γεγονός ότι έχουμε νοσηλευόμενους με τον ιό σε περιφερειακά νοσοκομεία της χώρας χωρίς ακόμη να έχουμε μπει ακόμη σε δύσκολες συνθήκες δεν είναι καλό δείγμα. Το ευχάριστο είναι ότι πολλά από αυτά τα μέτρα τα λαμβάνουμε τώρα. Στα δε νοσοκομεία, αυτό που θα πρέπει να διασφαλισθούν είναι η επάρκεια σε κρεβάτια ΜΕΘ αλλά και ΜΑΦ με βάση τις προβλέψεις (γραμμικό και εκθετικό μοντέλο), οι αναπνευστήρες, ο εξοπλισμός προστασίας του προσωπικού (μάσκες, στολές). Θεωρώ προφανές ότι γίνονται όσα είναι ανθρωπίνως δυνατά σε αυτή την κατεύθυνση.
Συνοψίζοντας, η εμπλοκή της ΠΦΥ θα μπορούσε να είναι πιο ενεργή στην πλοήγηση του κόσμου μέσα στο σύστημα (εύκολο για μας στην επαρχία, δύσκολο στις πόλεις): τηλ. επικοινωνία με τον γιατρό, συμβουλευτική, εκτίμηση πάθησης -όσο μπορεί να γίνει, ψυχολογική στήριξη, ενημέρωση για τα επόμενα βήματα, ομάδα αναφοράς σε δημοτικό επίπεδο, κ.α. Φιλότιμες οι προσπάθειες του ΕΟΔΥ, αλλά πολύωρη η αναμονή, δυσκίνητη διαχείριση, λάθη απομακρυσμένης εκτίμησης (σοβαρά σε Ηλεία και Καστοριά).
Πέραν των διλημμάτων στρατηγικής, υπάρχει και η καθημερινότητα. Τα θέματα day to day διαχείρισης απαιτούν καλή οργάνωση, συντονισμό, επικοινωνία, υπευθυνότητα, προσαρμοστικότητα, ενότητα και ικανή ηγεσία. Η κρίση δεν ξεκίνησε ακόμη στη χώρα μας. Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Απαιτείται μία συναισθηματική σταθερότητα, δεν εφησυχάζουμε ούτε πανηγυρίζουμε, κρατάμε σταθερά το τιμόνι της χώρας. Είναι λογικός ο φόβος και η ανασφάλεια, ψάχνουμε από κάπου και εμείς να πιαστούμε, τους δικούς μας ήρωες. Δεν υπάρχει πιο ηρωική πράξη από το να μείνουμε σπίτι μας. Αυτό χρειάζεται σήμερα η χώρα. Μαζί με υπομονή.
Ο Francois Balloux (https://twitter.com/BallouxFrancois), μας θυμίζει με γράφημα την πορεία της Ισπανικής γρίπης, η οποία υποχώρησε στο τέλος της άνοιξης και επανήλθε με ένα δεύτερο πολύ μεγαλύτερο κύμα τον χειμώνα.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με την πανδημία της γρίπης του 2009 με τον Η1Ν1. Εμείς οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα. Δεν μπορώ να σκεφτώ πώς μπορούμε να χάσουμε, όταν η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα συνεργάζεται για ένα τέτοιο ζήτημα χωρίς σύνορα και χωρίς όρια για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία. Για μας μένει να αγοράσουμε πολύτιμο χρόνο.
