Οι δυνάμεις του χθες εναντίον των δυνάμεων του αύριο

Αν κάποιος μας έλεγε πριν από μερικά χρόνια πως θα μπορούμε να πληρώνουμε τους λογαριασμούς μέσα από ένα μικρό φορητό τηλέφωνο, θα μετράμε –διαμέσου αυτού– χιλιομετρικές αποστάσεις ή τους χτύπους της καρδιάς μας, θα μιλάμε και θα βλέπουμε τον συνομιλητή μας, θα τον θεωρούσαμε περίπου παρανοϊκό. Κι όμως ο κόσμος αλλάζει ραγδαία.
Ζούμε τη μετάβαση σε μια νέα εποχή, αυτή της πληροφορίας και των νέων τεχνολογιών, με τον σχηματισμό τοπικών/εθνικών/υπερεθνικών κοινοτήτων στα πεδία της επιστήμης, της τέχνης ή της διασκέδασης, έχοντας ως επίκεντρο τη συλλογική ευφυΐα. Αυτό κάνει τη νέα εποχή δύσκολα κατανοήσιμη. Ακόμη στηνόμαστε στις ουρές να πληρώσουμε λογαριασμούς, χρησιμοποιούμε χάρτες για τα ταξίδια μας και μετράμε τους σφυγμούς μας με το χέρι και το ρολόι.
Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα για την ευρύτερη πολιτική. Αυτή καλείται να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις, να καταγράψει τα νέα κοινωνικά αιτήματα και να προτείνει τις κατευθύνσεις ή να δώσει τις λύσεις που θα διασφαλίζουν την ευημερία και την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Οι διαχρονικές πολιτικές δυνάμεις των μεγάλων αλλαγών και της συνεχούς προσαρμογής στο αύριο είναι οι προοδευτικές δυνάμεις.
Άλλωστε, προοδευτικός είναι εκείνος που πιστεύει ότι το μέλλον είναι καλύτερο από το παρόν και το παρελθόν. Όμως, οι μεγάλες προκλήσεις απαιτούν και σημαντικές υπερβάσεις που θα πρέπει να γίνουν. Οφείλουμε να προσπεράσουμε τα κομματικά στερεότυπα του χθες και να κάνουμε το άλμα προς τα εμπρός. Η πραγματική σύγκρουση είναι μεταξύ των δυνάμεων του χθες και των δυνάμεων τού αύριο.
Σε αυτή τη νέα εποχή δύο είναι οι λέξεις -«κλειδιά» που θα παίξουν σημαντικό ρόλο: Οι νέες δυνατότητες και οι νέες ανισότητες. Οι νέες δυνατότητες της μεταβιομηχανικής εποχής θα αφορούν τη γνώση, την υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία, τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας. Είναι όμως και οι νέες ανισότητες που θα δημιουργούνται και θα μας γεμίζουν φόβο, θα σηκώνουν τείχη μεταξύ μας και μεταξύ των λαών, θα μας οδηγούν στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο. Φέρνω ένα μικρό παράδειγμα για να γίνω πιο σαφής:
Η ανακάλυψη νέας θεραπείας κατά της λεμφοβλαστικής λευχαιμίας σε παιδιά είναι ένα τεράστιο επίτευγμα της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας (νέες δυνατότητες). Όμως, το κόστος της θεραπείας για τον ασθενή είναι περίπου 500.000 δολάρια. Είναι ένα παράδειγμα ακραίας ανισότητας στο οποίο οι πλούσιοι ζουν και οι φτωχοί πεθαίνουν (νέες ανισότητες). Η πολιτική οφείλει να δώσει τις απαντήσεις σε κάθε λογής ανισότητες που αφορούν σε δημόσια αγαθά αλλά και σε δυνατότητες που θα πρέπει να προκύπτουν από ίση αφετηρία.
Ερχόμενοι στην Ελλάδα, η προοδευτική παράταξη έχει ακόμη περισσότερα προβλήματα. Κατακερματισμένη και βαθύτατα τραυματισμένη από τα εσωκομματικά στρατόπεδα δυσκολεύεται να υπηρετήσει το αξιακό πλαίσιο του χώρου, να κατανοήσει τη σύνθετη διεθνή πραγματικότητα, να διαγνώσει τις αιτίες που η Ελλάδα δεν τα καταφέρνει. Μια Ελλάδα που ζει τα τελευταία 200 χρόνια μεταξύ χρεοκοπιών (7 στο σύνολο) και ενδιάμεσων πολιτικών και οικονομικών εξαρτήσεων από ξένες δυνάμεις, με ελάχιστα μονάχα φωτεινά πολιτικά διαλείμματα.
Με μια ψύχραιμη πολιτική επισκόπηση είναι εύκολο να διακρίνει κανείς ότι η Ελλάδα παραμένει διαχρονικά όμηρος πολιτικών και οικονομικών συστημάτων που την κρατούν καθηλωμένη στο χθες. Η Ελλάδα παραμένει μια χώρα κλειστή στη δημοκρατία και τους θεσμούς της, μια χώρα η οποία δρα πελατειακά και διχαστικά, μια χώρα που εξυπηρετεί τους λίγους προνομιούχους εις βάρος των πολλών.
Και οι πολλοί, εξαιτίας και της οκταετούς κρίσης, βρίσκονται πλέον στο περιθώριο, «εκτός των τειχών». Όχι μονάχα στο κοινωνικό και οικονομικό, αλλά και στο πολιτικό περιθώριο. Δεν ψηφίζουν, δεν συμμετέχουν, λοιδορούν και απαξιώνουν τις πολιτικές δυνάμεις. Και όχι άδικα. Όμως, έτσι, η δημοκρατία κινδυνεύει. Και η πολιτική είναι αυτή που πάντα καλείται να δώσει τις λύσεις.
Η Ελλάδα μπορεί να αλλάξει. Αρκεί να πιστέψει στις δυνατότητές της και να αποκτήσει ένα σαφές διακριτό πολιτικό σχέδιο. Το πολιτικό αίτημα μιας σύγχρονης προοδευτικής παράταξης είναι η ένωση αντί της διάσπασης, όχι μέσω μηχανιστικών συναθροίσεων αλλά μέσω των ιδεών και η επανένταξη όλων εκείνων των συμπολιτών μας που βρίσκονται στις σκιές.
Η επανένταξη των «εκτός», των ανθρώπων «εκτός των τειχών», αλλά και των υγιών δυνάμεων της κοινωνίας συνιστά το κυρίαρχο πολιτικό αίτημα της προοδευτικής παράταξης. Και δεν αφορά μονάχα στη χώρα, αφορά στην ίδια τη δημοκρατία.
Η εμβάθυνση της δημοκρατίας, το άνοιγμα των θεσμών, των δομών, των δεδομένων είναι αυτά που θα γκρεμίσουν τα τείχη της συναλλαγής και θα ενισχύσουν την αξιοκρατία, τη δικαιοσύνη και τη διαφάνεια. Και η συμμετοχή είναι αυτή που μπορεί να δώσει ξανά νόημα και δύναμη στη δημοκρατία έναντι των εχθρών της.