Tο εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι Ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου είναι κομβικές για το μέλλον όλων μας. Γι αυτό είναι σημαντικό να ορίσουμε τις προκλήσεις αυτής της εκλογικής αναμέτρησης.
Έχουμε απέναντί μας μια “αντιδραστική διεθνή”, η οποία ξεκινά από την Ουγγαρία και την Πολωνία, συνεχίζει στην Τσεχία και την Αυστρία, περνά μέσα από την Ιταλία, την Γαλλία και καταλήγει στη Γερμανία. Μια αντιδραστική διεθνή που θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα πρέπει να σταματήσει, ότι πρέπει να διαλυθεί· μία ταυτοτική αντίληψη που θέλει να επαναφέρει το δίπολο του κράτους και του έθνους, ως άμυνα απέναντι στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Η αντιδραστική διεθνής συναντάται στις ΗΠΑ στο πρόσωπο του Τραμπ και ταυτόχρονα στη Ρωσία στο πρόσωπο του Πούτιν, δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο στον πολιτικό άξονα αριστερά/δεξιά και ορίζει ως εχθρούς της την φιλελεύθερη δημοκρατία, την παγκοσμιοποίηση, την ευρωπαική ολοκλήρωση. Κι εδώ είναι η πρόκληση για τις Ευρωκλογές της Κυριακής: να απαντήσουμε σε αυτή την αντίδραση που επιδιώκει τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντί να βελτιώσει τη λειτουργία της, προς όφελος των περίπου 500 εκ. πολιτών της.
Σύμφωνα με τον Γερμανο-Αμερικανό επιστήμονα Άλμπερτ Χίρσμαν, η Αντιδραστική Διεθνής χρησιμοποιεί τρία βασικά επιχειρήματα για να καταλάβει κρίσιμο πολιτικό χώρο: Το επιχείρημα του αντίστροφου αποτελέσματος, αυτό της ματαιότητας και το επιχείρημα της διακινδύνευσης, ανασύροντας τον φόβο και χρησιμοποιώντας αυτόν εργαλειακά έναντι της προόδου. Απέναντι σε αυτά τα τρία ζητήματα, τα ευρωπαικά κόμματα θα πρέπει να αναλαμβάνουν ευθύνες, να υπηρετούν διαχρονικές αξίες και όχι να υποκύπτουν σε βολικές πλειοψηφίες.
Δυστυχώς μπορεί κανείς να δει ότι οι δυνάμεις της προόδου βρίσκονται σε αμηχανία. Λείπει η φυσική ηγεσία, λείπει η ηγεσία των ιδεών. Λείπει εκείνη η προωθητική δύναμη, διότι πολύ απλά η ίδια η Ένωση συμβιβάστηκε με την πρωταρχία του οικονομικού, και όχι του πολιτικού, ως παράγοντα προωθητικού της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ζούμε την εποχή του αναστοχασμού και της αμφιβολίας. Ευρωπαϊκές αξίες όπως η Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη αμφισβητούνται. Γιατί πολύ απλά δεν έχει προχωρήσει η πολιτική ενοποίηση, παρά μόνο η οικονομική. Γιατί δεν έχουμε εμβαθύνει αρκετά τις αξίες μας, όχι σε επίπεδο διακηρυκτικό, αλλά και σε επίπεδο απτής πολιτικής πρακτικής.
Από το απορριπτικό δημοψήφισμα επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος στην Γαλλία και την Ολλανδία του 2005, μέχρι και το δημοψήφισμα εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ το 2016, όπου παρεμπιπτόντως το Εργατικό Κόμμα δυστυχώς δεν σήκωσε το βάρος του “Bremain”, η πολιτική ενοποίηση θεωρήθηκε ύποπτη, απειλή στην εθνική ταυτότητα, στο σχήμα του “έθνους-κράτους” που μας κληρονόμησε η Νεωτερικότητα.
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα θεωρήθηκε ως ιδανικό αντίβαρο στις προκλήσεις της ανεπίστρεπτης οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Όμως τυχαίνει σήμερα η ίδια η παγκοσμιοποίηση να αμφισβητείται, στον πυρήνα της, στην χώρα που διαμόρφωσε την μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, τις ΗΠΑ του Τραμπ.
Και ενώπιον αυτής της πρόκλησης, ανάμεσα στο δίπολο φιλελευθερισμός εναντίον προστατευτισμού, η Ευρώπη πρέπει να αντιπαρατάξει τα σπουδαιότερα κεκτημένα της, που είναι περισσότερη Δημοκρατία και Κράτος Δικαίου. Ας θυμηθούμε την συνεισφορά της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κατοχύρωση, εμπέδωση και διεύρυνση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επιπλέον η Ευρώπη πρέπει να χειραφετηθεί από τις μεταπολεμικές της εξαρτήσεις, όπως επί παραδείγματι το ΝΑΤΟ. Η Ευρώπη πρέπει εδώ και τώρα να διαμορφώσει μια αυτόνομη Κοινή Εξωτερική Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας. Και επιπρόσθετα, το ενωσιακό εγχείρημα πρέπει να περάσει σταδιακά στα χέρια των πολιτών, να βγει έξω από την ορθολογική στρατηγική συναίνεσης των ισχυρών.
Σε αντίθετη περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος η Ευρώπη να εγκλωβιστεί σε μυωπικά διλήμματα, όπως περισσότερη ή λιγότερη ασφάλεια, περισσότερη ή λιγότερη λιτότητα. Η ασφάλεια είναι αυτονόητη προϋπόθεση της ελευθερίας, η κοινωνική δικαιοσύνη απαραίτητη προϋπόθεση άμβλυνσης των υφιστάμενων ανισοτήτων. Αντίπαλός μας δεν είναι ο νεοφιλελευθερισμός, δεν είναι η παγκοσμιοποίηση. Αντίπαλός μας είναι και η πεποίθηση ότι η Ευρώπη είναι αποκλειστικά μια συμφωνία συνεύρεσης και εξυπηρέτησης εθνικών συμφερόντων, ένας ελάχιστος όρος συνύπαρξης εντελώς διαφορετικών εθνικών ταυτοτήτων και ιδιοτήτων.
Η υπέρβαση αυτής της στενωπού προϋποθέτει τόλμη και αυτοπεποίθηση, μια οραματική ηγεσία που δεν θα μετρά πρωθυπουργικές κεφαλές, αλλα θα σηκώσει το κεφάλι απέναντι στους εχθρούς της ευρωπαϊκής ενοποίησης, τους εχθρούς του ανθρωπισμού, τους εχθρούς των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Διότι οι αρχές κι αξίες της ενωμένης Ευρώπης παραμένουν το μεγαλύτερο διακύβευμα κι είναι το σημαντικότερο εγχείρημα πολιτικής ενοποίησης κρατών: για την προάσπιση των ανθρωπιστικών και προοδευτικών αξιών, που στηρίζονται στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τη Δημοκρατία, την κοινωνική ένταξη, το Κράτος Δικαίου και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αρχές κι αξίες που χαρακτηρίζονται από τον πλουραλισμό, την ανοχή, την εξάλειψη των διακρίσεων, την ελευθερία, την αδελφικότητα και την ισότητα.
Περισσότερη Ευρώπη χρειαζόμαστε όχι απλά για τους περισσότερους, αλλά για όλους, για να μην προκύψουν ποτέ άλλοτε εθνικοί διχασμοί και φατριασμοί, που γέννησαν πολέμους, φτώχεια και δυστυχία.
Για όλα αυτά είναι σημαντικό να επιλέξουμε την Κυριακή των Ευρωεκλογών ανθρώπους που είναι ικανοί να παλέψουν για όλα τα παραπάνω, κάνοντας την Ελλάδα υπερήφανο πρωταγωνιστή και υπερασπιστή των ευρωπαϊκών διακυβευμάτων.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ναυτεμπορική στις 24/5/19
