Ο οδηγός κινείται με το αυτοκίνητό του στην εξοχή έχοντας το παράθυρο ανοιχτό. Είναι αλλεργικός στο τσίμπημα μέλισσας και έχει πάθει 2 φορές αλλεργικό σοκ στο παρελθόν. Ο φόβος υπάρχει στην ψυχή του (πυροδοτείται από την ανάμνηση του γεγονότος), η ένεση αδρεναλίνης στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου και η λογική στο μυαλό του.
Η μέλισσα μπαίνει σεινάμενη κουνάμενη από το ανοιχτό παράθυρο και τον περιτριγυρίζει. Ο φόβος πυροδοτείται, εκλύει αδρεναλίνη, το αίμα μεταφέρεται μαζικότερα προς τους μυς, η καρδιά χτυπά γρήγορα, ο ιδρώτας παράγεται κρύος και άφθονος και το σώμα ετοιμάζεται για δυναμική δράση.
Η λογική τού θέτει φωναχτά και στιγμιαία το δίλημμα:
Η πρώτη επιλογή του είναι να παραμείνει ψύχραιμος και ακόμη και σε περίπτωση τσιμπήματος, το μόνο πραγματικό συμβάν θα είναι ο πόνος του δήγματος ενώ το ενδεχόμενο αλλεργικό σοκ θα αντιμετωπίσει άριστα η αδρεναλίνη στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου.
Η δεύτερη επιλογή είναι να στρίψει το τιμόνι από τον φόβο, με πιθανό αποτέλεσμα από λίγες εώς πολλές χειρότερο σε σχέση με την πρώτη επιλογή.
Μονάχα που οι 2 επιλογές δε μπαίνουν ταυτόχρονα στη ζυγαριά για τον οδηγό.
Παρότι τα συναισθήματα και οι διαισθήσεις (εν προκειμένω ο φόβος) προκαλούν αστραπιαίες αντιδράσεις σε καταστάσεις κινδύνου και μας σώζουν, είναι επίσης αυτά που μπορούν να μας κάνουν κακό.
Ο οδηγός κυριεύεται από πανικό, κάνει τη στραβοτιμονιά, τρακάρει στην κολώνα μίας υπαίθριας γέφυρας και σκοτώνεται (το χειρότερο σενάριο).
Κάπου σε μια γωνιά, η λογική τραβάει τα μαλλιά της και απορεί πώς ο οδηγός δεν αντιλήφθηκε την καλύτερη από τις 2 επιλογές, παρά το γεγονός ότι η 1η επιλογή, σε οποιαδήποτε μορφή ανάλυσης, είναι αυτονόητα η ενδεδειγμένη. Η λογική θα συνεχίσει να τραβάει τα μαλλιά της σε κάθε παρόμοιο συμβάν, αδυνατώντας να προσφέρει την απαιτούμενη λύση.
Ας γενικεύσουμε λίγο το παράδειγμα και ας πάμε σε μία μεγαλύτερη κλίμακα, αυτή της πολιτικής. Ο πολίτης βιώνει πλέον μία πολυετή κρίση, η οποία του έχει δημιουργήσει έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ο πόνος (όχι ο σωματικός, αλλά ο κάθε είδους στον άξονα πόνος/ηδονή) είναι πολυπρόσωπος -ανεργία, φτώχεια, δυστυχία. Τούτο τον οδηγεί σε φόβο, θυμό και αντίδραση, απέναντι στο υπάρχον στάτους -σε όποια του μορφή. Η έξοδος από την ΕΕ ή η δραχμή έρχονται ως κυρίαρχες σκέψεις στον συμπολίτη μας που παλαιότερα σκέφτονταν με περισσότερη λογική. Η δε λογική επανέρχεται και θέτει το αυτονόητο δίλημμα κάνοντας τη σύγκριση και εξηγώντας μία -επόμενη- κατάσταση της χώρας μας εκτός Ευρωζώνης και των αρνητικών επιπτώσεων αυτής. Και φυσικά τραβάει τα μαλλιά της για τη δυσκολία κατανόησης του αυτονόητου, ενώ παράλληλα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επαναλαμβάνει την ίδια περιγραφή -άκαρπα.
Τώρα, ας γενικεύσουμε ακόμη παραπάνω και ας πάμε στους υποτιθέμενους 2 διαφορετικούς κόσμους, αυτόν της λογικής και εκείνον των συναισθημάτων, που θα έπρεπε να είναι ένας, διασυνδεδεμένος και καλύτερα κατανοητός κόσμος.
O διαχωρισμός αυτός επιζητήθηκε και από τις 2 πλευρές τον 18 & 19ο αιώνα (διαφωτισμός-ρομαντισμός), με καταστροφικές συνέπειες για τον άνθρωπο.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τον διαχωρισμό, παραθέτω τη σύλληψη του Φρόιντ που διακρίνει στον άνθρωπο το Εκείνο (βασικές ενστικτώδεις ορμές), το Εγώ (διαχείριση με βάση την αρχή της πραγματικότητας) και το Υπερεγώ (ηθικές αξίες). Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το Εγώ, ως ”τιμόνι”, καλείται να διαχειριστεί τις συνεχείς εντάσεις μεταξύ του Εκείνου και του Υπερεγώ.
Τον 20ο πλέον αιώνα, και αντλώντας από διδασκαλίες της ανατολής που δεν περιείχαν οξεία διάκριση μεταξύ νου, σώματος και ψυχής, δομείται πλέον το Συναίσθημα (Raymond Williams, via Ken Robinson -άλλη λογική).
Πλέον, αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε και προσεγγίζουμε πιο ολιστικά και χωρίς τεχνητούς διαχωρισμούς μεταξύ της νόησης και του συναισθήματος. Αυτή θα είναι και μία πραγματική επανάσταση ως προς την εκπαίδευση, η ισορροπία αυτών και αναδειξη μίας νέας δημιουργικότητας.
Η αληθινή γνώση δεν είναι απόλυτα αντικειμενική (πχ αντικειμενική γνώση παλαιότερα ήταν ότι η γη είναι επίπεδη), ούτε ανεξάρτητη από πολιτιστικές αξίες και προσωπικά αισθήματα.
Η απόλυτα ορθολογιστική προσέγγιση στην εκπαίδευση και η εξορία του συναισθήματος αποτελεί επί της ουσίας μεταβίβαση δεξαμενής γνώσης και μοιάζει περισσότερο με ένα είδος μύησης.
Στο φυσικό άτομο (μοναδικότητα με εμφυτα ταλεντα κ ευαισθησίες) η εκπαίδευση δεν έχει ως επίκεντρο τη γνώση αλλά το παιδί (πλην των ακαδημαικών ικανοτήτων > συνεγείρει αισθήματα, φυσική ανάπτυξη, ηθική εκπαίδευση, δημιουργικότητα). (στοιχεία από το ίδιο βιβλίο του Ρόμπινσον).
Ζούμε σε έναν κόσμο που προχωρά γρήγορα. Και η ανθρωπότητα καλείται να κάνει τις υπερβάσεις της, να εξασκήσει την φαντασία και την αυτο-έκφραση παράλληλα με το πεδίο των δεδομένων της γνώσης (έτοιμες διαδικτυακές πλατφόρμες γνώσης), να δώσει χώρο στην ελευθερία, να επιτρέψει να αναδυθεί και μέσα από το κάθε παιδί το άτομο/πολίτης, να δει πέρα και πάνω από την διανοητική εκπαίδευση, συναισθηματική, πνευματική και σωματική καλλιέργεια (σώμα, πνεύμα, ψυχή).
Όμως, υπάρχει και εκεί ο κίνδυνος να χτίζουμε τη γνώση πάνω στο συναίσθημα και κατ᾽ επέκταση στο συμφέρον μας ή το εγώ μας. Δηλαδή να μην διαβάζουμε Ντουόρκιν ή Ρωλς για να μάθουμε αλλά για να εκμεταλλευτούμε ή να επιβεβαιώσουμε τις αρχικές μας θεωρήσεις.
Και γι αυτό χρειαζόμαστε μία νέα εκπαιδευτική διαδικασία που θα βελτιώνει αρετές όπως η ενσυναίσθηση (η λεγόμενη αρετή των λίγων). Μία εκπαιδευτική διαδικασία που θα μας κάνει να βρούμε τους αληθινούς εαυτούς μας και θα συμβάλλει σε μία νέα δημιουργικότητα που θα προσθέτει στο σύνολο.
Συνοψίζω το μακρύ και πρόχειρα διατυπωμένο ποστ (ίσως το δω αργότερα σε άρθρο με καλύτερη δομή κ τεκμηρίωση) σε μία απομονωμένη φράση του Τίτου Πατρίκιου που αγαπώ και τη μεταφορά αυτής στο 1ο πληθυντικό:
”Είμαστε ό,τι δεν έχουμε γίνει ακόμα -μέσα μας σφυροκοπάει η σκαλωσιά του μέλλοντος”.
