Οι 2 λέξεις που θα μας απασχολήσουν έντονα στο μέλλον -το οποίο έρχεται με φόρα προς τα πάνω μας- είναι η αφθονία (ποσότητα, ποιότητα, ποικιλία) και οι ανισότητες που αυτή θα προκαλέσει.
Η αφθονία (προϊόν της καινοτομιας κ των νέων τεχνολογιών) θα αφορά σε υλικά και μετα-υλικά αγαθά· θα έχει να κάνει με τη γνώση, τις παροχές στην υγεία, τις ιδέες, τη φιλία, τη διασκέδασή μας και πολλά άλλα. Κάθε τι θα πολλαπλασιάζεται εκθετικά και θα διανέμεται. Το ζητούμενο είναι σε ποιους, για ποιους και προς ποιους.
Η πρόσβαση στην αφθονία και τις διαφορετικές πτυχές αυτής θα είναι το ζητούμενο του αιώνα που διανύουμε. Και κει, θα δημιουργηθεί ένα νέο ιδεολογικό δίλημμα, μεταξύ αυτών που πιστεύουν στην κυρίαρχη αφθονία και την κατ´ επέκταση διανομή αυτής δια της πληθώρας, και, εκείνων που θα διεκδικήσουν τη δίκαιη διανομή της αλλά κ την αναδιανομή υπέρ της κοινωνικής συνοχής και της μείωσης των κάθε λογής ανισοτήτων.
Σας θυμίζει κάτι;
Είναι αδρά το οικονομικό δίλημμα που προέκυψε από τον καπιταλισμό στα μέσα του 20ου αιώνα και αφορούσε στη θεωρία των trickle down economics που προερχόταν από τους ελευθεριστές (νεοφιλελεύθερους) [δηλ το περισσότερο κεφάλαιο αναγκαστικά κατεβαίνει προς τα κάτω κ φτάνει στη βάση, όπως η πυραμίδα με τα ποτήρια σαμπάνιας] και του σκανδιναβικού οικονομικού μοντέλου που αναζητά τη δίκαιη διανομή και τα αντίστοιχα εργαλεία αναδιανομής.
Το έλλειμμα της σοσιαλδημοκρατίας του 20ου αιώνα ήταν ότι δεν απάντησε επαρκώς σε ζητήματα παραγωγης πλούτου. Είναι ένα λάθος που δεν πρέπει να επαναλάβει ο προοδευτικός χώρος γενικότερα και τα πράγματα θα είναι ευκολότερα αυτή τη φορά διότι η αφθονία θα υπηρετεί και όλες εκείνες τις αξίες και τα ιδανικά που πρεσβεύουμε. Ο περιορισμός της αφθονίας θα είναι περίπου σαν να ανατινάζουμε νοσοκομεία, να καταστρέφουμε σχολεία, να καίμε βιβλία, να λειτουργούμε εις βάρος της προόδου.
Αυτό στο οποίο θα πρέπει να εστιάσουμε είναι στα κρίσιμα εκείνα αγαθά και υπηρεσίες που θα διασφαλίζουν στους πολλούς 2 λέξεις κλειδιά: την ευημερία και την εξέλιξη.
Και θα χρειαστούμε τα αντίστοιχα εργαλεία γι’ αυτό.
Ένα από αυτά είναι το βασικό εισόδημα, δηλ ένα σταθερό περιοδικό χρηματικό ποσό σε κάθε πολίτη, χωρίς προϋποθέσεις. Δεν πρόκειται για μία καινούργια ιδέα. Θυμίζω ότι ο πρώτος που το παρουσίασε ως σκέψη ήταν ο Thomas Paine, το 1797, σε φυλλάδιό του για την αγροτική δικαιοσύνη κ θέλοντας να αντισταθμίσει το πλεονέκτημα των κληρονόμων από μεγάλες οικογένειες γαιοκτημόνων με τους υπόλοιπους.
Όμως σήμερα συνιστά ένα απαραίτητο προοδευτικό εργαλείο (έχει υποστηριχθεί κ από συντηρητικούς οικονομολόγους σε διαφορετικές του μορφές) διότι η νέα αυτή εποχή θα δημιουργήσει κύματα ανεργίας και οι νέες τεχνολογίες θα οικοδομήσουν συνθήκες μετά-εργασίας για την ανθρωπότητα (αντικατάσταση από τις μηχανές -2η εποχή των μηχανών).
Όμως τα νέα ερωτήματα που θα προκύψουν, απαιτούν κ σύνθετες απαντήσεις. Και μιας και μιλάμε για την εργασία και τη χρησιμότητά της, ο Βολταίρος έλεγε ότι “η εργασία σώζει τον άνθρωπο από 3 μεγάλα δεινά: την πλήξη, την εξαχρείωση και την ανάγκη”. Και το βασικό εισόδημα μεριμνά επί της αρχής για το τρίτο (ανάγκη).
Είναι όμως σημαντική ή εργασία διότι ο άνθρωπος αποκτά κι αλλά πράγματα, όπως αυτοεκτίμηση, κοινωνικοποίηση, συγκρότηση, αξιοπρέπεια, υγιείς αξίες (via Brynjolfsson-McAffe -η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας).
Και μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, η ανεργία έχει σαφώς πιο αρνητικές επιδράσεις στο άτομο από τη φτώχεια (William Julius -when work disappears).
Έτσι, έχει σημασία να επικεντρώσουμε τον πολιτικοκοινωνικό μας σχεδιασμό σε παραμέτρους που θα υποστηρίξουν την ανθρώπινη ικανοποίηση, την ευτυχία, την πληρότητα (ο Daniel Pink στο βιβλίο του Drive την συνοψίζει σε 3 βασικά κίνητρα: απόκτηση γνώσης, αυτονομία, σκοπός).
Το μέλλον βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μας και οι πολιτικοί καιροί αναζητούν απαντήσεις. Οι επερχόμενες ανισοτητες θέτουν τον προοδευτικό χώρο στο επίκεντρο. Η πολιτική ευθύνη να σχηματοποιηθεί το πολιτικό σχέδιο που θα δίνει απαντήσεις στα νέα τοπικά, εθνικά και υπερεθνικά διακυβεύματα είναι μεγάλη. Αντί λοιπόν να αναλωνόμαστε σε παιχνίδια εξουσίας και εφήμερους καιροσκοπισμούς, θα πρέπει να δημιουργήσουμε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για την ολιστική επιστροφή της πολιτικής στο προσκήνιο.
Δεν ενώνουν οι μηχανιστικές συναθροίσεις αλλά οι ιδέες. Και κυρίως οι νέες ιδέες που υπερβαίνουν τα διλήμματα και τις συγκρούσεις του παρελθόντος. Ούτε μπορεί κανείς να “μεγαλώσει” με τεχνητές επικοινωνιακές μεθόδους· παρά μονάχα μέσα από ιδέες που θα υπηρετούν τις αντίστοιχες διαχρονικές αξίες στο ιδεολογικό πεδίο.
Χρειαζόμαστε μία νέα αρχή, μία ουσιαστική αλλαγή -μακριά από οπαδικούς καυγάδες. Και την επιστροφή της πραγματικής πολιτικής στις συζητήσεις μας, τις ιδέες μας, τις αγωνίες μας.